Liga Hanzeatycka była konglomeratem miast i społeczności kupieckich, który został wyartykułowany w formie federacji handlowej i obronnej. Powstał w 1358 roku i uważa się, że przetrwał do 1630 roku.
Jednak niektóre miasta, które były częścią tej federacji, nadal utrzymywały więzi przez kilka dziesięcioleci później. W jego skład weszły miasta w północnych Niemczech, a także osady i enklawy handlowe położone na Morzu Bałtyckim, w Holandii, Szwecji, Polsce, Rosji i innych terytoriach bałtyckich. Jej siedziba znajdowała się w Lubece.
Początki Ligi Hanzeatyckiej
Związek Hanzeatycki ma swoje korzenie w połowie XII wieku. W tym czasie w różnych miastach północnych Niemiec burżuazja handlowa zdołała przejąć władzę. Dzięki temu sektory te były w stanie kontrolować handel obszaru bałtyckiego. Ponadto polityczna niezdolność Cesarstwa Germańskiego w kontekście kwitnącego handlu i większych swobód politycznych i gospodarczych sprzyjała samodzielnym organizowaniu się miast. Z miastem Lubeka jako punktem orientacyjnym, gildie (Hansa, po niemiecku ówczesnej) promował handel różnymi produktami, takimi jak drewno, wosk, bursztyn czy zboże, z innymi obszarami Bałtyku, które były mniej rozwinięte społeczno-gospodarczo. W tym kontekście różne miasta zaczęły tworzyć sojusze, ligi, aby bronić wspólnych interesów i chronić się przed atakami innych państw i najazdami piratów.
W połowie XIII wieku Lubeka sprzymierzyła się z Hamburgiem. Później inne miasta, np. Brugia (dzięki umowie handlowej) z Flandrią), Rostock czy Wismar, którzy przystąpili do tego sojuszu. Wraz z miastami do Hanzy kolońskiej dołączyły kolonie niemieckich kupców, którzy działali w innych miastach Europy, takich jak Londyn. Stało się to możliwe po uzyskaniu przez Henryka III Anglii pozwolenia na prowadzenie działalności w jego królestwie kupcom z Hamburga i Lubeki.
Współpraca między miastami i koloniami kupieckimi rozwijała się i utrwalała, aż do formy konfederacji. I tak w Lubece w 1356 r. zebrał się pierwszy sejm, czyli zgromadzenie Ligi, gdy zaczęto tworzyć jej oficjalną strukturę.
Ekspansja Hanzy: między współpracą a konfederacją
Wraz z uruchomieniem oficjalnej struktury Ligi Hanzeatyckiej otworzyły się drzwi do nowej sceny dla tworzących ją miast. Po umocnieniu więzi między sojuszniczymi miastami ekspansja była kwestią czasu. Ta ekspansja opierała się na mieście, które posiadało stolicę, Lubekę, dzięki dobremu położeniu geograficznemu. Jego położenie nad Bałtykiem umożliwiało dostęp do szlaków handlowych prowadzących do Skandynawii i Rosji. Dzięki różnym umowom, takim jak ta podpisana z miastem Visby, możliwy był dostęp do portu wewnętrznego Nowogrodu.
Mimo istnienia oficjalnej struktury Liga nie była w stanie wyartykułować autentycznej jedności politycznej. W rzeczywistości, choć liczba miast zrzeszonych osiągnęła 170, w praktyce sejmiki były zwoływane nieregularnie, a nawet wiele miast odmówiło możliwości wysłania reprezentantów. Dlatego w tym okresie Liga oscylowała między wolą stania się zjednoczonym bytem politycznym a prostym narzędziem współpracy między różnymi autonomicznymi lub niezależnymi miastami.
Długi upadek Ligi aż do jej upadku
Autonomiczny charakter miast tworzących Hanzę był jedną z głównych przyczyn jej upadku. Brak jednostki politycznej, która pozwalałaby na dostatecznie skoordynowane działanie, poza pewnymi epizodami, zwłaszcza wojennymi (np. wojna z Danią w latach 1368-1370), nadszarpnął siłę, jaką udało jej się osiągnąć.
Ponadto, choć prawdą jest, że bycie częścią Hanzy umożliwiało dotarcie do nowych szlaków handlowych, z drugiej strony wiele miast ograniczało kupców hanzeatyckich do pewnych obszarów miasta. Ograniczało to możliwość kontaktu z rdzennymi populacjami, a tym samym możliwości handlowe. .
Trzecim elementem, który miał negatywny wpływ, było pojawienie się od końca XV wieku państw nowoczesnych, które zastąpiły polityczne struktury feudalizmu. Miasta, które działały mniej lub bardziej autonomicznie, zostały włączone w ramy suwerennych państw, od których ostatecznie były zależne, co ograniczyło autonomię ich ruchów.
Wreszcie odkrycie Nowego Świata, wraz z konsolidacją kupieckiej i morskiej potęgi Holandii i Anglii, było czwartym elementem, który negatywnie wpłynął na Ligę. Z nowymi szlakami morskimi, z dala od szlaków handlowych, do których mieli dostęp hanzeatycy, i konsolidacją imperiów handlowych, Liga nie była w stanie konkurować na tym samym poziomie.
W 1630 roku do Hanzy należały tylko trzy miasta: Lubeka, Brema i Hamburg. Dzięki tym trzem członkom ich przetrwanie formalnie utrzymało się przez kolejne 300 lat.
Liga Hanzeatycka: odbicie czasu
Istnienie, rozwój i zanik Hanzy odzwierciedlają przyszłość Europy na przestrzeni wieków, w których istniała. Władza osiągnięta przez autonomiczne miasta, zarządzane przez kupców, była wynikiem zmiany struktury społeczno-gospodarczej, w której szlachta feudalna traciła na znaczeniu. Pokazuje również, jak w późnym średniowieczu potęga ekonomiczna przeszła od opartej na własności ziemi do opartej na kontroli handlowej. Jego agonia zbiega się również z konsolidacją nowoczesnego państwa, które coraz bardziej potrafiło wpływać na wszystkie obszary, w ramach terytorialnych, nad którymi rozciągało swoją władzę.
Coraz bardziej zaciekła władza centralna zredukuje do minimum sieci i sojusze zawarte poza państwem, które z kolei próbowało ujednolicić rynki w swoich granicach.
Jednocześnie przesunięcie osi handlowej w kierunku Nowego Świata pozostawiło te miasta na drugorzędnej pozycji. Handel, a tym samym siła, z którą był związany, drastycznie się zmniejszył.
