Martín de Azpilcueta był znanym hiszpańskim teologiem i kanonistą, który również poświęcił się studiowaniu ekonomii i prawa. Urodził się u zarania ery nowożytnej, 13 grudnia 1491 r. w gminie Barásoain w Navarrese. Zmarł w wieku 93 lat, 21 czerwca 1586 roku.
Ze względu na swoje nawarryjskie pochodzenie znany był jako Doktor Navarrus Azpilcueta. Był częścią School of Salamanca i jest uznawany za jednego z prekursorów ekonomii klasycznej.
Studiował teologię w Alcalá i Tuluzie. W tym francuskim mieście przyjął święcenia kapłańskie i rozpoczął pracę jako profesor prawa kanonicznego. Przez ponad trzydzieści lat rozwijał pracę naukową w Cahors, Salamance i Coimbrze. W tym ostatnim powierzono mu zadanie zorganizowania słynnego uniwersytetu.
Był zaufaną osobą Karola I i miał pewne spory z Felipe II, który zawetował jego nominację na kardynała. Jednak, Powierzono mu obronę arcybiskupa Toledo Bartolomeo Carranzy, oskarżonego o herezję, w Rzymie. Zdumiony jego oratorium i wiedzą zyskał zaufanie władzy papieskiej. Z tego powodu pełnił funkcję doradcy papieży Piusa V, Grzegorza XIII i Sykstusa V.
Ostatecznie zmarł w Rzymie, 21 grudnia 1586 r. Tam został pochowany, zgodnie z jego wolą, w kościele San Antonio de los Portugueses.
Wielowymiarowy prekursor ekonomii klasycznej
Martín de Azpilcueta był bardzo wszechstronnym autorem. Znalazło to odzwierciedlenie w publikacji znacznej liczby badań. Odzwierciedlał w nich swoje postulaty, związane ze szkołą w Salamance. Ten nurt myślowy, złożony z przedstawicieli jezuitów, franciszkanów i dominikanów, jest jednym z głównych prekursorów ekonomii klasycznej, która rozwinęła się od XVIII wieku.
W XVI wieku monarchia hiszpańska i Portugalia rozszerzyły się na prawie całą planetę. Podbój i aneksja nowych terytoriów pozwoliły na stworzenie rozległej sieci handlowej pomiędzy odległymi terytoriami. Dostęp do licznych zasobów Nowego Świata, zwłaszcza metali szlachetnych Nowego Świata, skłonił do refleksji nad ich wpływem na gospodarkę.
W tym kontekście Martín de Azpilcueta przeanalizował pojęcia wartości i ceny. Swoimi ideami przedstawił początki ilościowej teorii pieniądza i teorii niedoboru wartości. Ponadto był zagorzałym obrońcą wolnego rynku i zasadności naliczania odsetek od pożyczek.
Pieniądz i inflacja: ilościowa teoria pieniądza
W 1556 roku swoją pracę napisał Martín de Azpilcueta Stanowczy komentarz do zmian. Przeanalizował w nim, jak pojawienie się metali szlachetnych na Półwyspie Iberyjskim spowodowało wzrost cen. Wyjaśnił, że ceny odpowiadają ilości pieniędzy w obiegu. Dlatego im więcej metali szlachetnych, tym większy wzrost cen. I wzajemnie.
Wraz z jego masowym nadejściem zapasy metali szlachetnych rosły szybciej niż inne towary. Dlatego te pierwsze straciły na wartości w stosunku do tych drugich, które generowały silną inflację. Później zwrócił uwagę, że na ceny wpływ miała również szybkość obiegu pieniądza. Zgodnie z tą teorią szybkość ruchów gospodarczych wpływa na wzrost cen w kontekście obaw o ewentualną przyszłą sytuację niedoborów.
Zauważył również, że wzrost cen nie był taki sam dla wszystkich towarów lub usług na rynku. Na przykład produkty spożywcze bardzo szybko podniosły ceny. Inne dobra robiły to w mniejszym stopniu, jak drewno czy tkaniny. Najwolniej rosły płace.
Pożyczki i odsetki według Martína Azpilcueta
Martín de Azpilcueta bronił zasadności naliczania odsetek w operacjach pożyczkowych. Stanowisko to wywodziło się z jego pomysłu, że pieniądze mogą być jeszcze jednym towarem do handlu. Bronił jej w dwóch traktatach: we wspomnianym Stanowczy komentarz do zmian i w lichwiarzy. Stanowisko to kolidowało jednak ze stanowiskiem, które Kościół zajmował od wieków, uznając go za lichwę.
Według Azpilcueta cena pieniądza (odsetki) była łatwa do ustalenia, jeśli operacje były prowadzone w jednym kraju. Ponieważ pieniądz był tylko kolejnym towarem, jego cena opierała się na prawie podaży i popytu. Sytuacja była jednak skomplikowana w operacjach międzynarodowych. Gdyby podaż pieniądza była różna w dwóch krajach, jego cena też by była. Ponadto konieczne było uwzględnienie innych zmiennych, takich jak odległość wymiany, ryzyko i koszty transportu oraz trudności w przyszłym odbiorze.
Tym rozumowaniem położył podwaliny pod uprawomocnienie interesów, stwierdzając, że ich stosowanie, w pewnych granicach, nie może być uznane za lichwę. Pomysł wraz z ilościową teorią pieniądza, który inni ekonomiści zebraliby i rozwinęli później.
