Mnożnik wydatków odnosi się do zwiększonego wpływu zwiększonych wydatków publicznych na gospodarkę. Oznacza to, że wzrost większy niż jeden dla każdej zainwestowanej waluty.
Przez zwielokrotnienie efektu wydatków publicznych rozumie się, że impuls lub początkowe wydatki poczynione przez rząd zostaną powiększone o szereg efektów łańcuchowych. W ten sposób wzrost wydatków publicznych w X spowoduje wzrost dochodów gospodarki większy niż X.
Jak wygląda efekt mnożnikowy wydatków
Załóżmy, że rząd wydaje milion euro na zatrudnienie stolarzy do przebudowy niektórych budynków rządowych. Pieniądze te otrzymają stolarze jako wynagrodzenie. Część tych zarobków zostanie przeznaczona na inne towary i usługi (powiedzmy, że nowe buty). Producenci butów będą mieli dodatkowe dochody, z których część wydadzą również na innych pracowników i towary. Beneficjenci i pracownicy będą kontynuować ten proces, a także wydać część swojej pensji. Pod koniec tego powtarzającego się procesu wzrost dochodu narodowego przekroczy 1 milion euro.
Jeżeli przy wydatku 1 miliona euro produkt końcowy wzrośnie o 3 miliony euro (z powodu kosztów wtórnych), efekt mnożnikowy wynosi 3.
Teoretycznie efekt mnożnikowy wydatków jest większy w gospodarkach słabiej rozwiniętych niż w krajach o wyższym stopniu rozwoju. Wynika to z faktu, że ludzie mogą mieć większą skłonność do konsumpcji, a wydatki inwestycyjne (drogi, szkoły itp.) mają większy wpływ (ponieważ kapitał jest rzadszy).
Pochodzenie efektu mnożnikowego
Ekonomia neoklasyczna broniła poglądu, że rynek doprowadzi nas do efektywnej równowagi, a nierównowagi w gospodarce zostaną rozwiązane, dążąc do pełnego zatrudnienia.
Wielki Kryzys lat 30., kiedy bezrobocie istniało przez długi czas, dał początek teoriom ekonomicznym, które promowały interwencję państwa jako regulatora gospodarki. W ramach tych teorii wyłonił się model mnożnikowy, który wzywał do zwiększenia wydatków publicznych w celu zwiększenia produkcji i zatrudnienia.
Model mnożnika został wymyślony przez Richarda Kahna, przyjaciela i współpracownika Keynesa, dzięki któremu stał się powszechnie sławny.
Formuła mnożnika wydatków
Efekt mnożnikowy wydatków zależy zasadniczo od skłonności do wydawania osób i firm, co powoduje powstanie łańcucha wydatków wtórnych.
Wzór wygląda następująco:
1 / (1-PMC)
Gdzie:
PMC: krańcowa skłonność do konsumpcji. Jest to odsetek dochodu, jaki konsumenci wydają na inne towary i usługi (przyjmując wszystko inne na stałym poziomie).
Krytyka mnożnika wydatków publicznych
Istnieje kilka krytycznych uwag dotyczących modelu mnożnika wydatków publicznych. Oto najważniejsze z nich:
- Model jest bardzo prosty i krótkoterminowy, nie kontroluje wpływu na import, zmiany cen itp.
- Nie uważa się, że wydatki rządowe powinny być finansowane z podatków, co zmniejsza dochód do dyspozycji, a tym samym efekt mnożnikowy.
- Wydatki rządowe mogą zastąpić część prywatnych inwestycji lub wydatków.