Tradycyjnie socjalizm jest doktryną, która wymaga zastąpienia własności kolektywnej w środkach produkcji, wymiany i dystrybucji własnością prywatną; w ten sam sposób wzywa do równego podziału bogactwa i eliminacji klas społecznych.
Poprzednicy socjalizmu są tak starzy jak sama historia ludzkości, ale termin „socjalizm” został ukuty na początku XIX wieku. W rzeczywistości, w wkładzie utopijnych socjalistów (Robert Owen), a przede wszystkim w pismach Karola Marksa (1818-1883) i Fryderyka Engelsa (1820-1895) są najbardziej bezpośrednimi poprzednikami współczesnego socjalizmu.
Obecnie socjalizm utożsamiany jest ze stanowiskami ideologicznymi, które ekonomicznie akceptują wolny rynek, choć ze znaczną interwencją państwa w celu korygowania różnic społecznych.
Pierwsza krytyka kapitalizmu
U utopijnych lub przedmarksistowskich socjalistów pojawiła się pierwsza radykalna krytyka kapitalizmu, skierowana głównie na podstawy systemu, który uważali za przyczynę nędzy, w której pogrążyły się wielkie masy ludności. Te apele pierwszych socjalistów miały bardzo różne pochodzenie i orientacje; Jednak we wszystkich istniała wspólna idea przewodnia: aby zniknąć motywy, które decydowały o wykorzystywaniu innych.
Robert Owen (1771-1858) był najwybitniejszą postacią pierwszego angielskiego socjalizmu, który opowiadał się za tworzeniem miast typu spółdzielczego; Ze swej strony socjaliści Ricardiańscy przedstawiali teorie wyzysku i wartości dodatkowej, argumentując, że system płac pozbawia robotnika części produktu jego pracy.
Podobnie francuski socjalizm miał wielki wpływ przez cały XIX wiek. Henri de Saint-Simón (1760-1825) próbował ustanowić nową etykę społeczną, która regulowałaby stosunki między bogatymi i biednymi. Równolegle Charles Fourier (1772-1837) postanowił zreorganizować społeczeństwo w taki sposób, aby osiągnęło harmonię poprzez tworzenie stowarzyszeń spółdzielczych; wreszcie Joseph Proudhon (1809-1865) był pierwszym reformatorem społecznym, który nazwał siebie anarchistą: był obrońcą robotniczej teorii wartości i ujawnił reformę systemu monetarnego, która położyła kres niedoborowi kredytów.
Marks i Engels
Zarówno dla Marksa, jak i Engelsa socjalizm jest etapem pośrednim między kapitalizmem a komunizmem, rodzajem formacji, która zastąpi kapitalizm, w taki sam sposób, w jaki kapitalizm po feudalizmie. Zgodnie z interpretacją marksistowską kapitalizm zostanie pokonany, a socjalizm wyłoni się jako konsekwencja walki klasowej i wynikających z niej rewolucji proletariackich, które generują wewnętrzne sprzeczności samego systemu kapitalistycznego.
Ponadto dla obu autorów celem socjalizmu jest zaspokajanie materialnych i kulturalnych potrzeb całego społeczeństwa i każdego z jego członków, dbanie o planowy rozwój gospodarki narodowej i zwiększanie wydajności pracy socjalnej.
Z tej perspektywy gospodarka socjalistyczna opiera się na własności państwowej, która poprzez państwo należy do ludzi, oraz na własności spółdzielczej, która określa to, co odpowiada zbiorowi grup, zbiorowości. To znaczy, pierwsza obejmuje przedsiębiorstwa państwowe związane z przemysłem, transportem, komunikacją, rolnictwem i handlem; tymczasem sektor spółdzielczy składa się z grup konsumentów.
Pochodzenie kapitalizmuSocjalistyczny sposób produkcji