Ekspansywna polityka fiskalna jest rodzajem kryterium polityki fiskalnej, które charakteryzuje przede wszystkim dwie główne cechy: wzrost wydatków publicznych oraz zmniejszenie ściągalności podatków poprzez obniżki podatków.
Zwiększenie pozycji wydatków publicznych w budżecie państwa lub terytorium i obniżenie w nim podatków są zwykle najważniejszymi środkami ekspansywnej polityki fiskalnej. Zwykle występują jednocześnie, chociaż możliwe jest, że pojawiają się okazjonalnie, niekoniecznie w tym samym czasie.
Generalnie tego typu polityka jest zwykle związana z koncepcją deficytu fiskalnego. Ponieważ kwota wydatków publicznych jest większa niż większość pobranych podatków, rośnie deficyt budżetowy. Innymi słowy, na usługi publiczne wychodzi więcej pieniędzy niż w postaci podatków.
Cele ekspansywnej polityki fiskalnej
W celu zwiększenia zagregowanego popytu stosuje się zwykle ekspansywną politykę fiskalną. Takie sytuacje zdarzają się zwykle w trudnych czasach. Z ekonomicznego punktu widzenia są to czasy, kiedy potrzebny jest nacisk ze strony państwa. Przykładem tego są kryzysy lub recesje. Często poprzez stosowanie tych środków uciekanie się do zwiększania deficytu publicznego.
Na wzrost zagregowanego popytu składałby się wzrost produkcji wraz ze wzrostem wielkości wydatków publicznych. Spadek bezrobocia jest realizowany dzięki najczęstszym obniżkom podatków, co w konsekwencji przynosi również inne efekty, takie jak większa konsumpcja towarów i usług oraz wzrost warunków inwestycyjnych przez firmy. Innym możliwym sposobem na zwiększenie konsumpcji i ożywienie gospodarki mogą być pieniądze z helikoptera. Zobacz pieniądze z helikoptera
Historia gospodarcza pokazała, że nadużywanie tego rodzaju polityki fiskalnej prowadzi z czasem do inflacji i narastających okresów recesji. Na uwagę zasługuje jednak również jego znaczenie w krótkim okresie. W czasach kryzysu rola pełniona przez rządy pomaga obywatelom mniej cierpieć z powodu jego skutków. Minusem tej pomocy jest to, że obciąża długoterminowe zasoby państwa, zwiększając deficyt fiskalny.
Związek między ekspansywną polityką fiskalną a inflacją
Jak wskazaliśmy wcześniej, nadużywanie ekspansywnej polityki fiskalnej może prowadzić do inflacji. W przypadku stosowania ekspansywnej polityki pieniężnej łatwiej to dostrzec. Nie jest to jednak tak logiczne w przypadku ekspansywnej polityki fiskalnej.
Musimy pamiętać, że ekspansywna polityka fiskalna ma na celu stymulowanie zagregowanego popytu. Innymi słowy, zwiększ aktywność gospodarczą. Dwie drogi, które zwykle są wybierane w tym sensie, to:
- Spadek podatku: Obniżenie podatków ma bezpośrednią konsekwencję wzrostu dochodu rozporządzalnego. Państwo zakłada, że z podatków zbierze mniej pieniędzy, ale „poświęca się” dla dobra wspólnego. Ludność, dzięki niższym podatkom, ma większy dochód rozporządzalny. Posiadanie większych dochodów do dyspozycji zwiększa konsumpcję. Zwiększona konsumpcja powoduje, że firmy zarabiają więcej. Teoretycznie doprowadziłoby to do zmniejszenia bezrobocia i wzrostu płac. Według teorii ekonomii powoduje to wzrost cen. Oznacza to, że powoduje inflację.
- Wzrost wydatków publicznych: Z drugiej strony znajdujemy wydatki publiczne. Wydatki publiczne mogą mieć wiele różnych ścieżek. Wydatki publiczne można wykorzystać do zadłużania się (a tym samym do uzupełnienia deficytu powstałego w wyniku obniżenia podatków). Jednocześnie państwo może pożyczać na inwestycje w infrastrukturę i tworzenie miejsc pracy. Lub nawet państwo może zwiększyć wydatki publiczne, aby dotować firmy lub zwiększyć zasiłki dla bezrobotnych. Wszystko to sprawia, że dochód do dyspozycji jest wyższy. Mając do dyspozycji większy dochód, konsumpcja musi wzrosnąć, a ceny muszą wzrosnąć. Ostatecznie może to spowodować inflację.
Krytyka ekspansywnej polityki fiskalnej
Choć teoretycznie to wszystko ma sens, niektórzy ekonomiści wskazują, że efekty nie są dokładnie takie. To może się zdarzyć, ale może też się nie zdarzyć. Teoria to jedno, a praktyka to drugie.
Skutki ekspansywnej polityki fiskalnej zależą więc od wielu czynników. Na przykład model produkcji, poziom zadłużenia, wcześniejsze obciążenia podatkowe czy rodzaj kryzysu.
Poniżej wymieniono niektóre z najważniejszych krytyki ekspansywnej polityki fiskalnej:
- Deficyt handlu
- Efekt wydalenia
- Posiadanie większych dochodów nie musi zwiększać konsumpcji
- Może zagrozić długoterminowej stabilności gospodarczej