Wojny opiumowe były wojennym konfliktem między Chinami a Wielką Brytanią. Najpierw w latach 1839-1842 (pierwsza wojna opiumowa), a następnie w latach 1856-1860 (druga wojna opiumowa).
Kontrola zasobów, przewaga gospodarcza i handel zawsze były wynikiem napięć i konfliktów między różnymi krajami. Dokładnie w XIX wieku brytyjskie interesy handlowe w Chinach doprowadziłyby do tak zwanych wojen opiumowych.
Chiny mandżurskie w XVIII wieku były państwem hermetycznym, zamkniętym na handel międzynarodowy. Dyplomacja brytyjska wielokrotnie spotykała się z chińską odmową nawiązania stosunków handlowych. Dowodem na to była odpowiedź cesarza Quianlonga w 1794 roku, który odmówił zgody na brytyjskie prośby o wolny handel.
Precedensy wojen opiumowych
W stosunkach zagranicznych były wyraźnie zaznaczone granice. W rzeczywistości handel był możliwy tylko przez kilka portów, w szczególności przez Kanton. Jednocześnie przeszkody biurokratyczne i cła komplikowały eksport do Chin.
Tymczasem Chińczycy eksportowali ogromne ilości wyrobów takich jak porcelana, herbata i jedwab. Jednak tego typu stosunki handlowe szkodziły Brytyjczykom, ponieważ oprócz wysokich ceł i przeszkód biurokratycznych, jakie znosili, Chińczycy prawie nie domagali się brytyjskich produktów. W rzeczywistości Chińczycy nie interesowali się europejskimi wytwórcami, podczas gdy w brytyjskich wyrobach tekstylnych dostrzegali gorszą jakość.
Ze swojej strony Chińczycy przyjmowali tylko płatności w srebrze. Chociaż Chińczycy mogli produkować herbatę rok po roku, brytyjskie srebro nie było nieskończone, więc istniało ryzyko, że rezerwy srebra zostaną wyczerpane i nie będą mieli wystarczającej ilości metali szlachetnych, aby wesprzeć swoją walutę. W takich warunkach bilans handlowy przedstawiał wyraźnie ujemne saldo dla Wielkiej Brytanii.
Przyczyny wojen opiumowych
Rozpaczliwie Brytyjczycy szukali sposobu na otwarcie chińskich drzwi do handlu. Konieczne było skorygowanie nierównowagi w bilansie handlowym. Odpowiedź leżała w opium, roślinie uprawianej w Indiach. Dzięki temu, że indyjski region Bengalu znajdował się pod kontrolą brytyjską, roślina ta mogła być masowo produkowana i eksportowana do Chin.
W Chinach opium było postrzegane jako roślina lecznicza. Jednak ten lek może strasznie uzależniać. W ten sposób konsumpcja szybko rozprzestrzeniła się wśród chińskiej ludności do tego stopnia, że chłopi zaczęli wydawać dwie trzecie swoich dochodów na konsumpcję opium. Tak wielki był boom na opium, że Brytyjczycy nie tylko zwrócili się ku produkcji indyjskiej, ale także sprowadzili opium z Persji i Imperium Osmańskiego do Chin.
Ze względu na wysoką rentowność biznesu opiumowego, chińscy kupcy byli skłonni płacić Brytyjczykom srebrem. W ten sposób duże ilości srebra wydanego w Chinach wróciły w ręce Brytyjczyków.
Chińscy władcy zaczęli zdawać sobie sprawę ze skutków, jakie handel opium wywierał na ich kraj. Pojawił się problem społeczny, ponieważ dziesiątki milionów Chińczyków uzależniło się od opium, podczas gdy biznes opium spowodował znaczną korupcję. Na poziomie ekonomicznym sprawy też nie układały się dobrze. Zyski z handlu herbatą szybko zmalały z opium.
Zakaz sprzedaży opium
Wobec tak tragicznej sytuacji cesarz Daouang postanowił podjąć działania, zakazując sprzedaży opium w 1839 r. Aby położyć kres konsumpcji opium i korupcji, która zrodziła jego handel, Daouang postawił jednego ze swoich najskuteczniejszych urzędników: Lin Hse Tsu.
Sam Lin wysłał list do królowej Wiktorii, ostrzegając przed niemoralną postawą Brytyjczyków, ponieważ podczas handlu opium w Chinach, w Wielkiej Brytanii, jego sprzedaż była zabroniona. Pomimo przechwycenia list został upubliczniony dzięki gazecie The Times.
Mocno zaangażowany w swoją misję Lin zażądał, aby brytyjscy handlarze dostarczyli wszystkie przesyłki opium. Biorąc pod uwagę odmowę handlarzy, brytyjskie statki zostały odcięte i spalono łącznie 20 000 skrzyń opium. Straty brytyjskie oszacowano na 5 mln funtów.
Pierwsza wojna opiumowa
Incydent ten w końcu wymusił brytyjską interwencję militarną w Chinach, ponieważ wolny handel Wielkiej Brytanii był zagrożony. W latach 1839-1842 Brytyjczycy zdołali pokonać Chiny w tak zwanej I wojnie opiumowej. Traktat Nankiński poświadczył koniec wojny, a jego głównymi konsekwencjami były:
- Otwarcie pięciu dużych chińskich portów handlowych.
- Hongkong stał się brytyjską kolonią.
- Chiny musiały pokryć ekonomiczne koszty wojny i zrekompensować handlarzom odszkodowania.
- Eliminacja taryf.
II wojna opiumowa
Jednak pierwsza wojna opiumowa nie byłaby jedynym konfliktem między Chinami a Wielką Brytanią. Tak więc w latach 1856-1860 miała miejsce II wojna opiumowa, również motywowana interesami handlowymi. Tak więc w Chinach opium nadal było nielegalne, podczas gdy Chińczycy nadal zachowywali ważną tajemnicę wobec handlu międzynarodowego. Z tego powodu Wielka Brytania próbowała renegocjować Traktat Nankiński. Ale Chińczycy odrzucili brytyjskie propozycje i rozpoczęła się II wojna opiumowa.
Przy tej okazji Wielkiej Brytanii udało się wciągnąć do konfliktu Francję, Rosję i Stany Zjednoczone. W obliczu tak potężnej międzynarodowej koalicji i gdy cesarz Xianfeng próbował położyć kres rebelii Taipingów we własnym kraju, zwycięstwo ponownie spadło na stronę obcych mocarstw.
Druga wojna opiumowa zakończyła się nowymi korzyściami dla zwycięzców (Wielka Brytania, Francja, Rosja i Stany Zjednoczone). Konsekwencje były następujące:
- Otwarcie nowych portów do handlu.
- Statki handlowe mogły pływać po rzece Jangcy.
- Chiny musiały zapłacić rekompensatę finansową za koszty wojny.
- Zalegalizowano handel opium.
- Rekompensata ekonomiczna dla kupców.
- Swobodny przepływ cudzoziemców na terytorium Chin.
- Większa otwartość religijna dla chrześcijan, którzy mogli również nabywać majątek.
Inną konsekwencją wojen opiumowych i handlu tą fabryką było utworzenie w 1865 roku Hong Kong Shanghai Bank Corporation (HSBC). Dokładniej, celem banku takiego jak HSBC było zarządzanie zyskami z handlu opium.
