Umieszczony w okresie zimnej wojny Wietnam był długim konfliktem, który miał miejsce w latach 1955-1975. Republika Wietnamu Południowego, prozachodnia i przy wsparciu Stanów Zjednoczonych (1965-1973) zmierzyła się z Wietnamem Północnym, komunistycznym.
Wojna, która toczyła się głównie w południowym Wietnamie, spowodowała ogromną liczbę ofiar śmiertelnych. Około 2 mln wietnamskich cywilów straciło życie, do czego należy dodać ponad 1 mln zabitych wśród sił północnowietnamskich, nie wspominając już o 250 tys. zabitych Wietnamczyków Południowych i 58 tys. zabitych przez Stany Zjednoczone. Konflikt osiągnął taką skalę, że rozprzestrzenił się nawet na Laos i Kambodżę.
Wojna wietnamska miała bardzo silny wpływ na politykę, społeczeństwo i gospodarkę Stanów Zjednoczonych. W swoim dążeniu do powstrzymania rozprzestrzeniania się komunizmu Amerykanie rozpoczęli zaciekłą bitwę w dżungli, walcząc z wojną partyzancką Vietcongu i bombardując ogromne połacie kraju.
Prasa dostarczyła obszernych relacji informacyjnych z wojny w Wietnamie, w których ujawniono powagę konfliktu i ujawniono naruszenia praw człowieka popełnione przez obie strony.
Po niekończących się latach wojny Wietnam ostatecznie wpadł w ręce komunistów w 1975 roku. Konsekwencje wojny były tragiczne, jego infrastruktura została zniszczona, a bombardowania środkami chemicznymi spowodowały znaczne szkody w środowisku.
Z drugiej strony gospodarka Wietnamu, która była głównie rolnicza, również ucierpiała, ponieważ obszary wiejskie zamieniono w pola bitew. Wśród upraw pozostały więc niewybuchowe urządzenia wybuchowe, nie zapominając, że pola ryżowe zostały zbombardowane herbicydami i defoliantami.
Francuska porażka w Indochinach
Podczas II wojny światowej wojska japońskie zajęły Wietnam. Jednak po kapitulacji Japonii północ wpadła w ręce komunistycznego i antykolonialnego ruchu Viet Minh, kierowanego przez Ho Chi Minha. Wręcz przeciwnie, na południu wojska brytyjskie zwróciły suwerenność Francji.
Francuzi próbowali odzyskać pełną kontrolę nad swoimi koloniami, ale przed nimi mieli potężnego wroga o wielkiej determinacji: Viet Minh. W latach 1946-1954 siły francuskie zmierzyły się z wietnamskimi oddziałami komunistycznymi.
Katastrofalna francuska klęska militarna w bitwie pod Dien Bien Phu w 1954 r. oznaczała koniec konfliktu, który został zawarty w Porozumieniu Genewskim, podpisanym w tym samym roku. W wyniku tych porozumień Indochiny zostały podzielone na kilka niezależnych państw: Laos, Kambodżę, Wietnam Południowy i Wietnam Północny.
Stopniowe zaangażowanie Stanów Zjednoczonych
Rosnąca popularność Ho Chi Minha i rozprzestrzenianie się komunizmu w Azji Południowo-Wschodniej bardzo zaniepokoiły przywódców amerykańskich. Z tego powodu Stany Zjednoczone coraz bardziej angażowały się w Wietnam, wspierając Ngo Dinh Diem jako prezydenta Wietnamu Południowego. Jednak Ngo Dihn Diem, o przekonaniach katolickich, zdobył odrzucenie wśród ludności wietnamskiej, głównie buddyjskiej. Stopniowe pogarszanie się popularności Ngo Dihna Diema i jego stosunków ze Stanami Zjednoczonymi doprowadziło ostatecznie do jego upadku w wyniku zamachu stanu i zamachu w 1963 roku.
Wietnam był uwikłany w wojnę domową między komunistyczną północą a proamerykańskim południem. Tymczasem Stany Zjednoczone zaczęły zwracać się na południe, wysyłając doradców wojskowych.
Stany Zjednoczone w wojnie wietnamskiej
Rosnące wsparcie militarne Stanów Zjednoczonych dla Wietnamu Południowego było niewystarczające, aby powstrzymać siły komunistyczne Wietnamu Północnego. Ale 3 sierpnia 1964 roku dwa amerykańskie niszczyciele zostały rzekomo zaatakowane przez Wietnamczyków Północnych na wodach Zatoki Tonkińskiej. Z tego powodu prezydent Johnson opowiedział się za eskalacją wojny w kraju.
Rosnąca liczba żołnierzy trwała nieprzerwanie do 1968 roku, kiedy przekroczyła pół miliona żołnierzy. Geografia kraju z Wietnamem, z dżunglami, rzekami i górami komplikowała operacje wojskowe nawet dla armii takiej jak Stany Zjednoczone. Z kolei armia północnowietnamska i partyzanci Wietkongu byli dwoma bardzo wytrwałymi i trudnymi do pokonania przeciwnikami.
Bombardowania lotnicze spowodowały wiele ofiar śmiertelnych i straszliwe cierpienie ludności cywilnej. Bomby zapalające z napalmem lub skutki bombardowań chemicznych na wietnamskich uprawach były tego wyraźnym dowodem.
Kluczowym wydarzeniem w trakcie konfliktu była ofensywa Tet w 1968 roku. Atakując z zaskoczenia w różnych częściach kraju, Wietkong i armia Wietnamu Północnego zaangażowały się w wielką bitwę z Amerykanami i ich sojusznikami z Wietnamu Południowego. Chociaż Stanom Zjednoczonym udało się wygrać bitwę, w społeczeństwie amerykańskim narastało niezadowolenie. Obrazy okrucieństw popełnionych w czasie wojny oraz liczba amerykańskich żołnierzy zabitych w Wietnamie odcisnęły piętno na amerykańskim morale.
Tak więc pod koniec 1968 roku Stany Zjednoczone zmodyfikowały swoją strategię. Jego plany stawiały na mniejszą obecność wojskową w kraju i nasilenie nalotów. W ramach tej strategii zamierzano także wzmocnić armię Wietnamu Południowego, tak aby możliwe było wycofanie się Ameryki Północnej z Wietnamu.
W obliczu ogromnej trudności w pokonaniu wroga, jakim był Wietnam Północny, który mógł pozwolić sobie na bardzo dużą liczbę ofiar, Stany Zjednoczone uznały, że nadszedł czas na negocjacje. Wreszcie w 1973 r., zgodnie z ustaleniami konferencji paryskiej, Stany Zjednoczone przystąpiły do wycofania wojsk z Wietnamu i ustanowiono zawieszenie broni.
Ta krótka przerwa została przerwana, gdy Wietnam Północny rozpoczął inwazję z południa. Z reżimem południowowietnamskim walczącym samotnie, już przy niewielkim wsparciu USA i cierpiącym z powodu korupcji, komunistom w końcu udało się przejąć pełną kontrolę nad Wietnamem w 1975 roku.
Wojna w Wietnamie na płaszczyźnie ekonomicznej
Rolnictwo było podstawowym elementem wietnamskiej gospodarki. Teraz istniała głęboka różnica między rzeczywistością gospodarczą Północy a gospodarką Południa.
Północ, pod kontrolą komunistów, charakteryzowała się gospodarką całkowicie zarządzaną przez państwo, podczas gdy ustanowiono kolektywizację ziemi, z silnym ciężarem rolnictwa i niewielką industrializacją. Wręcz przeciwnie, Południe działało w ramach wolnorynkowego systemu gospodarczego i utrzymywało stosunki z mocarstwami zachodnimi.
Właśnie na południu silny zastrzyk funduszy amerykańskich pozwolił na zwiększenie produkcji przemysłowej. Podobnie pieniądze przekazane przez Stany Zjednoczone przyczyniły się do odbudowy infrastruktury, takiej jak porty. Jednak wraz z wycofaniem się Stanów Zjednoczonych z konfliktu, który rozpoczął się w 1973 r., pomoc gospodarcza dla Wietnamu Południowego znacznie spadła. Wyraźnym przykładem jest to, że w 1974 roku pakiet pomocy wojskowej o wartości 1,5 miliarda dolarów został zredukowany do 700 milionów dolarów.
Kolejnymi oznakami pogorszenia sytuacji politycznej i gospodarczej Wietnamu Południowego była korupcja. Wiele pieniędzy trafiło do kieszeni skorumpowanych polityków, wojskowych i urzędników. Co więcej, klasy średnie miały dość ciągłego płacenia podatków w trakcie wojny, która zdawała się nie mieć końca.
Dla Stanów Zjednoczonych wojna wietnamska była szczególnie kosztownym konfliktem. Rozmieszczenie setek tysięcy ludzi w tak odległym kraju wiązało się z wielkim wysiłkiem logistycznym. Miliardy dolarów przeznaczono na przystosowanie zniszczonej wietnamskiej infrastruktury do zaopatrzenia swojej armii i wzniesienia dużych składów zaopatrzeniowych.
Amerykański przemysł zbrojeniowy, również podsycany napięciami politycznymi ze Związkiem Radzieckim, stał się głównym elementem amerykańskiej gospodarki. W rzeczywistości w latach 60. tylko dziesięć firm odpowiadało za 30% amerykańskich wydatków wojskowych. Jednak krajobraz gospodarczy Stanów Zjednoczonych zmieniłby się wraz z objęciem prezydentury republikanina Nixona. Ten etap naznaczony był kryzysem gospodarczym, pozostawiając wojnę wietnamską jako jeden z czynników negatywnie wpływających na gospodarkę.
Stworzenie gospodarki centralnie planowanej
Upadek Wietnamu Południowego przyniósł powstanie gospodarki centralnie planowanej w całym kraju. Jednak po wojnie scenariusz ekonomiczny również był druzgocący. Przemysł kraju, jego infrastruktura i znaczna część upraw zostały zniszczone.
Plany naprawy gospodarczej rządu zawiodły iw 1986 roku nastąpiła wielka zmiana kierunku gospodarczego. Podobnie jak Rosja, Wietnam starał się otworzyć na świat zachodni. Z tego powodu przeprowadzono „Doi moi”, czyli renowację. W ten sposób Wietnam zrobił wielki krok naprzód w zakresie wolności gospodarczej, dając silny impuls prywatnej inicjatywie i zmierzając w kierunku stopniowego otwierania się na inwestycje zagraniczne.
W latach 90. Wietnam nawiązał stosunki handlowe z krajami zachodnimi. Co więcej, do dziś stosunki ze Stanami Zjednoczonymi są w dobrym stanie. W tym sensie wzrost wolności gospodarczej w Wietnamie umożliwił wzrost PKB w dobrym tempie od lat 90., podczas gdy kraj notował dobre wskaźniki zatrudnienia.
Należy zauważyć, że w porównaniu z rolnictwem przemysł w Wietnamie zyskuje na wadze, zwłaszcza ze względu na niskie płace. Nie należy jednak zapominać, że Wietnam nadal jest głównym eksporterem ryżu na całym świecie.