Nihilizm to nurt filozoficzny, który broni tego, że żadna wartość ani zasada nie ma słuszności. Nie ma najwyższej istoty i dlatego życie nie ma sensu.
Dla nihilizmu nie ma żadnych zasad ani dogmatów, czy to religijnych, moralnych, politycznych, kulturowych itp. Odrzucając wszelkiego rodzaju zasady, przeciwstawiają się również teologicznej idei, że najwyższa i wszechmocna istota rządzi światem i ustala, co jest dobre, a co złe.
A ponieważ wiara w istnienie zaświatów i Boga jest tym, co porusza życie ludzi i nadaje mu sens, dla nihilizmu nie ma obiektywnego sensu życia.
Nihilizm to krytyka społeczeństwa i ustalonego porządku. Struktury społeczne i władzy są sztuczne, zostały stworzone przez ludzi. A to, co robią nihiliści, jest konkretnie sprzeczne z pojmowaniem i strukturą społeczeństwa.
Mają też podobieństwa do sceptyków, ponieważ nurt sceptyczny był również przeciwny wszelkim dogmatom. Różnica polega na tym, że nihilizm zaprzecza, a sceptycyzm wątpliwości.
Pochodzenie nihilizmu
Etymologicznie termin ten pochodzi od łacińskiego nihil, co oznacza „nic”, zatem najbardziej dosłownym znaczeniem tego słowa byłaby doktryna o niczym.
Pochodzenie tego prądu znajduje się w starożytnej Grecji w szkole cynickiej, ale stał się popularny w XIX wieku w Rosji. Jako wielkich filozofów nihilistycznych uważamy Friedricha Nietzschego i Martina Heideggera.
Cyniczna szkoła
Szkoła cyniczna została założona przez Arystydesa w IV wieku p.n.e. chociaż jego najpopularniejszym filozofem był Diogenes. Cynicy są związani z nihilizmem, przeciwstawiając się ustalonemu porządkowi. Wybrali własny sposób życia, krytykowali i karykaturowali zwyczaje, tradycje, prawa, normy i instytucje. Według nich stanowiły one dla człowieka wiązanie. Charakteryzował ich także surowy tryb życia, ponieważ dobra materialne były rodzajem niewolnictwa.
Popularyzacja terminu
Chociaż, jak widzieliśmy, przodków nihilizmu odnajdujemy w szkole cynickiej, termin ten został ujawniony przez rosyjskiego pisarza Iwana Turgieniewa. W jego pracy Ojcowie i synowie, z 1862 r., opowiada, jak w tamtych czasach młodzi Rosjanie krytykowali pokolenie rodziców za hipokryzję w relacjach z otoczeniem. Ci młodzi ludzie kwestionowali ustalone normy, moralność i wartości.
Nihilizm czynny i bierny
W obrębie nihilizmu znajdujemy dwa podtypy opracowane przez Nietzschego:
- Aktywny lub pozytywny nihilizm: Polega na zniszczeniu wszystkich wartości i zasad rządzących społeczeństwem, aby narzucić zupełnie nowe, promujące pojawienie się nadczłowieka. Jest to człowiek wolny, który ma własne wartości i ma najwyższą dojrzałość do wartości zwykłego człowieka.
- Nihilizm pasywny lub negatywny: Mężczyzna, po zaakceptowaniu, że rzeczywistość i wartości, które znał, są bez znaczenia, poruszony negatywnymi uczuciami wybiera autodestrukcję i złe czyny.