Monopsony to struktura rynkowa, w której występuje jeden nabywca lub powód. Chociaż może być jeden lub więcej licytantów. Dlatego rynek uważany jest za niedoskonale konkurencyjny.
Monopson charakteryzuje się tym, że jedyny popyt na rynku ma do czynienia z krzywą podaży o dodatnim nachyleniu, co oznacza, że im większą ilość produktu lub usługi, którą chce kupić, tym wyższą cenę musi zaoferować. W ten sposób monopsonista decyduje o cenie. Z drugiej strony na rynku z wieloma kupującymi są to osoby akceptujące ceny, ponieważ mają do czynienia z płaską krzywą podaży i mogą kupować żądaną ilość po bieżącej cenie, bez możliwości wpływania na nią.
Stopień, w jakim monopsonista może wpływać na cenę rynkową, zależy odwrotnie od elastyczności podaży. Im większa elastyczność podaży, tym mniejsza jej zdolność do wpływania na cenę.
Monopson generuje nieefektywność na rynku, ponieważ ilość popytu i cena są poniżej równowagi na rynku konkurencji doskonałej, a więc jest to konkurencja niedoskonała.
W efekcie monopsonista staje przed problemem maksymalizacji zysku, analogicznym do problemu monopolisty (ale po stronie popytu). Krzywa popytu kupującego jest jego wyceną krańcową (VM) i ma nachylenie ujemne, ponieważ im więcej jednostek jest konsumowanych, tym niższa jest mu wycena. Natomiast krzywa kosztów krańcowych (GM) to koszt pozyskania dodatkowej jednostki. W przypadku monopsonisty, gdy chce kupić dodatkową jednostkę, będzie musiał podnieść cenę nie tylko tej jednostki, ale także poprzednich. Prowadzi to do tego, że krzywa GM znajduje się powyżej krzywej podaży, a próg rentowności (gdzie GM = VM) będzie w ilości i cenie niższej niż u konkurencji.
Przykład monopsonii
Wyraźnym przykładem monopsonu są roboty publiczne lub przemysł broni ciężkiej, w których występuje normalna sytuacja konkurencji między oferentami (firmami budowlanymi lub producentami czołgów), ale jest tylko jeden konsument (państwo). Również usługi lub towary publiczne, takie jak kombinezony strażackie, jest tylko jeden wnioskodawca o kombinezony strażackie.
Spójrzmy na przykład na rynku pracy. Załóżmy, że jest monopsonista, który jest firmą lotniczą i musi zdecydować, ilu wyspecjalizowanych inżynierów zatrudnić. Firma jest jedyną, która zatrudnia tego typu inżyniera, więc ma do czynienia z całą krzywą podaży. Załóżmy, że obecnie masz 100 pracowników z pensją 5 euro każdy i decydujesz się zatrudnić jeszcze jednego pracownika. Aby to zrobić, musisz podnieść pensję do 6 euro, ale nie tylko dla tego ostatniego pracownika, ale także dla wszystkich poprzednich, tak aby jego GM = 106 (a nie 5 euro, jak by to miało miejsce na konkurencyjnym rynku). Doprowadzi to do tego, że monopsonista zatrudni zbyt mało pracowników za niską płacę.
W poniższej tabeli możesz zobaczyć wszystkie rodzaje rynku w konkurencji niedoskonałej:
| Struktura rynku | Liczba oferentów i stopień zróżnicowania produktów | Stopień kontroli nad ceną | Przykład |
|---|---|---|---|
| Monopol | Jeden oferent, nie ma produktów zastępczych | Pełny | Monopol na usługi wody pitnej (nieuregulowany) |
| Oligopol | Niewielu dostawców z jednorodnymi lub zróżnicowanymi produktami | Każdy | Produkcja pojazdów (zróżnicowana) lub Produkcja wyrobów chemicznych (niezróżnicowana) |
| Konkurencja monopolistyczna | Wielu oferentów ze zróżnicowanymi produktami | Każdy | Fast food |
| Monopson | Pojedynczy powód | Pełny | Praca publiczna |
| Oligopsony | Niewielu powodów | Każdy | Duzi dystrybutorzy |